Leeuweriken boven Skye
.
.
.
Leeuweriken boven Skye
.
– skylarks above Skye –
.
.
Op de graslanden boven op de kliffen aan het einde van Waternish ( Skye, Binnen-Hebriden, Schotland ) zie je uit over de oceaan en de oceanische luchten die in de verre verte nog onderbroken worden door een andere landtong en kleine eilandjes. Het is een windluwe zomerse dag. Ik sta op een in onbruik geraakt kerkterrein. Hier heerst de indrukwekkende stilte van een verlaten landtong: het laatste land.
Op aanwijzingen van zijn heftig gejubel vind ik in de lucht een kleine vogel welke met verwoed gefladder op zoek is naar meer hoogte. Ik raak gefascineerd door deze eruptie van vliegend zingen. Waar haalt de onaanzienlijke vogel deze krachten vandaan? Ook als ik het vogeltje boven mij met het blote oog niet meer zie, probeer ik haar op het gehoor te bijven volgen. Het gezang komt van verder maar met nog evenveel aandrang.
Na even verlies ik mijn aandacht.
.
Van de middeleeuwse kerkruïne van Trumpan staan nog enkele muuropstanden in de vorm van gestapelde veldstenen overeind. Binnen de gelijkvormige stapelmuurtjes van het omliggende kerkterrein bevinden zich verspreide graven. Het zijn vergeten en verwaarloosde oudere rustplaatsen, sommige daarentegen van recenter datum. In een wraakactie van een rivaliserende stam werd in 1578 de deur van deze kerk gebarricadeerd en de kerk in brand gestoken. Volgens de overlevering ontsnapte een jonge vrouw ternauwernood. Alle andere kerkgangers vonden hier de hel op aarde.
Opnieuw kijk ik op als een vogel zich opdringt met haar luid gejubel. Een volgende leeuwerik heeft het luchtruim gekozen, naar ik later verneem is de zanger altijd een mannetje. Deze vogel blijft binnen mijn zichtbereik. Na het bereiken van haar hoogtepunt verstrammen de vleugels. In een V-figuur en in stilte valt zij in een vrije vlucht naar het grasland.
Op grotere afstand zingen ook andere leeuweriken, naar men vermoedt tevens vertoon van rivaliteit tussen de mannetjesvogels. Vogel- en cultuurkenner Ton Lemaire verhaalt in zijn boekje over de leeuwerik hoe voorheen de plattelandbewoners al in de vroege morgen gewekt konden worden door dit vogeltje. De levenslustige vogel kon inspireren om ook zelf de dag opgewekt en vol goede moed aan te vangen. Dichters als Bashō, Shelley, Gezelle en anderen werden getroffen door de leeuwerik.
Maar de beweegredenen voor het extatische gedrag van de leeuwerik zijn nog wezenlijk ondoorgrond. Mensen gaven er hun onvermijdelijke interpretaties aan. Is deze vogel de verbindende boodschapper van de aardbewoners aan de hemel? Bezingt de vogel haar dankbaarheid aan de schepper? Of anders het geluk van de natuur? Dan wel haar onbekommerd geluk van “just to be”? Zo vergleden in de tijd de interpretaties van religieuze naar spirituele, tot aan meditatieve inhouden.
.
Tijdens de talrijke wandelingen en fietsritten van mijn vader in het Nederlandse rivierengebied moet de leeuwerik hem vertrouwd zijn voorgekomen. Het vogeltje, dat niet als andere vogels bomen maar juist velden als verblijfplaats kiest, kwam toen in Nederland algemeen voor. Na de schaalvergrotingen en de geïntensiveerde veldbewerkingen in de landbouw, vanaf de ruilverkavelingen rond 1960, is haar verschijning zeldzaam. Het veranderend beeld in het landschap heb ik gereconstrueerd in mijn familiegeschiedenis ( 2009 ).
Na onze trip naar de landtong toont mijn vrouw mij een foto van een Keltisch kruis op het kerkhof. Ik heb het over het hoofd gezien toen ik de leeuweriken alsmaar volgde.
.
.
Lees ook: Nawoord ▼ hsn juni 2010
.
.
.
.
.
.
.
Nawoord………………………………………………………………………………………………….Leeuweriken boven Skye
.
Aan te bevelen muziek ( duur ca. 8 minuten ): R. Vaughan Williams, The lark ascending (1914):
Uitvoeringen:
– London Philharm. Orch. o.l.v. B. Haitink, viool: Sarah ChangYT
– BBC Concert Orch. o.l.v. B. Wordsworth, viool: Janine JansenYT
– en andere uitvoeringen
YT = ook opYouTube, beschikbaarheid onder voorbehoud
.
.
Nawoord behorend bij tekst: Leeuweriken boven Skye hsn juni 2010
.
.
.
.
.